Dải Ngân Hà – Milky Way và điều đặc biệt

 Dải Ngân Hà – Milky Way và điều đặc biệt

Dải ngân hà là gì, bạn có biết ý nghĩa tên của dải ngân hà? Bài viết này sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về thiên hà của chúng ta nhé.

Để hiểu rõ hơn về khái niệm thiên hà các bạn có thể click qua bài viết này nhé:

Dải ngân hà là gì?

Dải ngân hà là tên gọi riêng của thiên hà chứa Hệ Mặt Trời. Tên tiếng Anh là Milky Way. Hình dạng trên trời của nó là một dải sáng mờ nối từ chòm sao ở phía Bắc tên Tiên Hậu (Cassiopeia) đến chòm sao phía Nam tên Nam Thập Tự (Crux).
Dải Ngân hà thuộc Nhóm địa phương – nhóm các thiên hà bao gồm Ngân Hà, Thiên hà Tiên Nữ, Thiên hà Tam Giác, NGC 300, NGC 55, NGC 404, …Nhóm chứa hơn 54 thiên hà trong đó có các thiên hà lùn.

Ý nghĩa cái tên:

Milky Way là cái tên quốc tế của dải Ngân hà, được sử dụng theo thần thoại Hy Lạp. Theo đó, thần Zeus đã bế con trai Hercules bú trộm dòng sữa của nữ thần Hera để bất tử. Nhưng nữ thần tỉnh giấc làm dòng sữa văng lên bầu trời, thành dải Ngân Hà.

Tên gọi Dải ngân hà hay sông Ngân trong tiếng Việt thì thực ra bắt nguồn từ tiếng Hán. Những đêm trời quang, ngước nhìn bầu trời, ta có thể thấy một dải trắng bạc kéo dài, tạo thành từ nhiều ngôi sao. Người Trung Quốc cổ đại liên tưởng nó đến dòng sông chảy trên trời nên gọi là Ngân Hà (chữ Hán: 銀河) hoặc Ngân Hán (銀漢), Thiên Hà (天河), Thiên Hán (天漢), Vân Hán (雲漢), Tinh Hà (星河). Thiên hà (không viết hoa) theo nghĩa thông thường là tinh hệ. (Wikipedia)

Thông tin quan sát

Galileo Galile lần đầu quan sát bằng kính viễn vọng thấy được các ngôi sao riêng biệt trong dải ngân hà. Đến tận những năm 20 thế kỷ 20, các nhà thiên văn học vẫn tin giả thuyết dải Ngân Hà chứ hết toàn bộ vũ trụ mà con người biết lúc bấy giờ. Nhưng cuộc tranh luận của Harlow Shapley và Heber Curtis, cùng với Edwin Hubble đã chứng minh rằng Dải Ngân Hà chỉ là một trong số nhiều dải khác của vũ trụ rộng lớn.

Quan sát dải ngân hà khi nhìn từ bên trên theo hướng vuông góc với mặt đĩa là thiên hà xoắn ốc, phần trung tâm phình rộng ra hai bên, có bốn cánh tay xoắn ốc khủng bao quang. Đường kính dải ngân hà dao động từ khoảng 100,000 đến 180,000 năm ánh sáng. Các nhà thiên văn học tính toán có khoảng 100 – 400 tỉ ngôi sao và hơn 1000 tỉ hành tinh được chứa thuộc Dải ngân hà.

Kiểu xoắn ốc của dải ngân hà là thiên hà xoăn ốc dạng thanh (gãy khúc) với một vùng dạng thanh chắn chạy ngang qua trung tâm, có hai cánh tay xoắn ốc chính là Pereus và Sagittarius. Nó còn có thêm hai cánh tay xoắn ốc nhỏ hơn so với các thiên hà khác mà trong số hai cánh tay nhỏ đó có cánh tay gọi là Orion, chứa Hệ Mặt trời của chúng ta.

Cánh tay Orion cấu trúc hình xoắn ốc và chưa đầy bụi, khí ga, cách khoảng 26 nghìn năm ánh sách với tâm quay Galactic Center. Những ngôi sao trong phạm vi gần 10.000 năm ánh sáng tạo phần bồi nhô cao. Phần trung tâm dải thì có nguồn phát xạ vô tuyến mãnh liệt, được biết đến với cái tên Sagittarius A. Dựa theo nghiên cứu chuyển động của vật chất quanh Sagittarius A cho thấy nó chứa một vật thể rất nặng và đặc. Giả thích đặt ra để giải thích là sự tồn tại của một hố đen siêu trọng tại trung tâm Ngân Hà với khối lượng ước tính gấp khoảng 4,1 – 4,5 triệu lần mặt trời. Hố đen siêu khủng này được đặt tên là Nhân Mã A* thu hút các ngôi sao quay quanh nó.

Vận tốc di chuyển của cả Ngân Hà vào khoảng 600km/s. Dải chứa cả những ngôi sao cổ xưa nhất, tuổi đời có thể bắt đầu không lâu sau vụ nổ Big Bang. Dải còn tự quay quanh lõi của mình, cánh tay xoắn ốc di chuyển trong không gian. Mặt trời và hành tình khác cũng chuyển động cùng các cánh tay. Tốc độ di chuyển của hệ Mặt trời là 220km/s, để vòng quanh lõi Ngân Hà cần đến 230 triệu năm. Có vài thiên hà vệ tinh quay quanh Ngân Hà, tất cả đều thuộc Nhóm Địa phương, trong Siêu đám Xử Nữ và Siêu đám Laniākea.

Nhìn từ hệ Mặt Trời, toàn cảnh 360 độ dải Ngân Hà

Tuy nhiên theo một nghiên cứu mới đây năm 2021, xuất bản trên tạp chí khoa học MNRAS Letters, các nhà khoa học từ Italia, Argentina và Colombia đã cung cấp bằng chứng chỉ ra khả năng trung tâm dải Ngân Hà có thể là một khối lượng lớn vật chất tối chứ không phải hố đen siêu lớn như trước. Các nhà khoa học đã phát hiện một lớp vật thể không gian như khi nhưng hoạt động giống các ngôi sao, có 6 vật thể, kí hiệu G với quỹ đạo dài từ 170-1.600 năm ánh sáng.

Gần đây, quỹ đạo không đổi của chúng đã dẫn đến một lý thuyết mới về trung tâm của Dải Ngân hà, cạnh tranh với lý thuyết hố đen.

Năm 2014, các nhà khoa học quan sát thấy vật thể G2 đi qua điểm gần nhất của nó với Nhân Mã A* và bị kéo giãn ra, biến dạng nhưng không bị phá hủy hoặc hút vào bên trong. Các nhà khoa học từ Trung tâm Vật lý Thiên văn Tương đối tính Quốc tế ở Italia cho biết, đây là một dấu hiệu cho thấy Nhân mã A* có thể là một thứ gì đó không phải là một hố đen siêu lớn.

Vào năm 2020, cũng chính nhóm nghiên cứu này đã công bố phát hiện rằng G2 và S2 có thể đang trải qua cùng một loại lực hấp dẫn khác nhau gần Nhân Mã A. Trong phân tích song song về lỗ đen và vật chất tối, họ cho rằng hoạt động của các vật thể phù hợp hơn với một loại vật chất tối cụ thể, như vậy có vẻ đúng hơn về mặt thống kê. Vật chất tối chiếm 30% vũ trụ và là loại vật chất mà chúng ta không thể nhìn thấy nhưng có thể đo lường nó thông qua tác động của nó lên lực hấp dẫn và các vật thể xung quanh. Nhưng sự hiện diện của nó, cùng với ý tưởng liên quan về năng lượng tối – chiếm tổng cộng 99,5% khối lượng của vũ trụ xung quanh chúng ta – cung cấp mảnh ghép còn thiếu cho vô số câu hỏi trong lĩnh vực vật lý và vũ trụ học. Vật chất tối có thể biến thành hố đen, và các nhà khoa học cho rằng, hiện tại Nhân mã A dường như chỉ là một khối vật chất tối dày đặc thu hút các vật thể lân cận giống như một hố đen và sẽ cần nhiều vật chất hơn nữa mới có thể thực sự biến thành hố đen. Và nếu khả năng này thành sự thực, thì điều đó có thể giúp giải thích cách thức ban đầu hình thành nên các hố đen siêu lớn – điều mà các nhà khoa học đã hoang mang trong nhiều thập kỷ.

Trong nghiên cứu mới, các nhà khoa học giải thích rằng không chỉ các vật thể không gian G2 và S2 bị ảnh hưởng trực tiếp mới phù hợp với lý thuyết vật chất tối. Họ đã mở rộng nghiên cứu của mình đến những ngôi sao gần nhất quay quanh Nhân Mã A* và nhận thấy những ngôi sao đó cũng hoạt động nhất quán với mô hình vật chất tối. theo Lao Động.

Bên cạnh đó, nghiên cứu về nguồn gốc sự hình thành dải Ngân hà cũng có nhiều giả thuyết. Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí Astrophyiscal Journal Letters, các nhà thiên văn học của Hội đồng Nghiên cứu Australia và Đại học Sydney đã khám phá rõ hơn về dải Ngân hà và cách nó hình thành qua hàng tỉ năm.

Nhóm nghiên cứu đã sử dụng Kính thiên văn Rất lớn (VLT) tại Đài quan sát Nam u ở Chile để quan sát mặt cắt ngang của cấu trúc thiên hà UGC 10738 – nằm cách xa Trái đất 320 triệu năm ánh sáng. Thiên hà này có cấu trúc đĩa ”dày” và ”mỏng” riêng biệt, tương tự cấu trúc của dải Ngân hà.

Theo kết quả quan sát, thiên hà UGC 10738 rộng hơn 200.000 năm ánh sáng, có một đĩa dày tập trung chủ yếu các ngôi sao cổ đại, xác định dựa trên tỉ lệ thấp của sắt so với hydro và heli.

Trong khi đó, các ngôi sao tại đĩa mỏng hình thành gần đây hơn và chứa nhiều kim loại hơn, bao gồm các ngôi sao giống như Mặt trời, chứa 1,5% nguyên tố nặng hơn helium.

Điều này cho thấy các cấu trúc như vậy không phải là kết quả của một vụ va chạm hiếm hoi từ rất lâu với một thiên hà khác mà là một sự biến đổi từ từ và lặng lẽ.

Nhóm nghiên cứu đã sử dụng Kính thiên văn Rất lớn của Đài quan sát Nam u ở Chile để quan sát thiên hà UGC 10738. Ảnh: Đài quan sát Nam u (ESO)

Các tác giả nghiên cứu cho biết, khám phá này đã làm ”thay đổi cuộc chơi” vì nó có nghĩa là dải Ngân hà xoắn ốc của chúng ta cũng không phải là kết quả của một vụ va chạm dữ dội như giả thuyết trước đây, mà có thể là điển hình của tất cả các thiên hà cùng loại.

”Những quan sát của chúng tôi chỉ ra rằng, các đĩa mỏng và dày của dải Ngân hà không hình thành từ một mớ hỗn độn khổng lồ, mà là một con đường ‘mặc định’ của quá trình hình thành và tiến hóa thiên hà” – Tiến sĩ Nicholas Scott, trưởng dự án, nói.

Ông nói thêm: ”Điều đó cũng có nghĩa là chúng ta có thể sử dụng các quan sát rất chi tiết hiện có về dải Ngân hà làm công cụ để phân tích tốt hơn các thiên hà xa hơn tại những nơi không thể quan sát được”.

Ngoài ra, các nhà nghiên cứu cũng tiến hành xem xét một số thiên hà khác để chắc chắn hơn. Tuy nhiên, theo đồng tác giả nghiên cứu – Tiến sĩ Jesse van de Sande, những gì họ phát hiện được đã là bằng chứng mạnh mẽ cho thấy cả 2 thiên hà cùng tiến hóa theo cùng một cách.

Một đồng tác giả khác – giáo sư Ken Freeman từ Đại học Quốc gia Australia – khẳng định, khám phá này là một bước tiến quan trọng trong hiểu biết về cách thức hình thành các thiên hà trong vũ trụ.

Nhìn từ Trái Đất, dải Ngân Hà như một dải trắng bạc mờ mờ ảo ảo vắt ngang bầu trời. Phần ánh sáng quan sát được chủ yếu bắt nguồn từ các ngôi sao xa, cùng vật chất nằm trong mặt phẳng thiên hà. Có một số vùng tối như Great Rift hoặc Coalsack nhìn thấy được do ánh sáng từ các ngôi sao bị hấp thu bởi bụi vũ trị. Một Vùng Che khuất là phần thiên hà phía sau bị Ngân hà che đi.

Hệ mặt trời được xác định thuộc phần rìa của đĩa thiên hà nên không thể nhìn xuyên qua tâm Ngân Hà để quan sát bên kia của dải. Do mật độ bụi, khí gas, sao mà chúng ta cũng không thể quan sát được vùng tâm Ngân Hà.
Để quan sát rõ dải ngân hà thì bầu trời cần đạt độ tối nhất định khoảng 20,2 magnitude vì dải có độ sáng bề mặt tương đối thấp. Nghiên cứu cho rằng, chỉ có hơn nửa dân số có thể thấy dải ngân Hà trên trời đêm bởi ô nhiềm ánh sáng. Vùng đô thị khó thấy rõ dải Ngân Hà bằng mắt thường do cường độ ánh sáng khá cao. Ở vùng nông thôn rộng, thì thấy được rõ hơn, đặc biệt vùng Mặt Trăng có khi bị che khuất bởi đường chân trời.

Quan sát từ Trái Đất thì có khoảng 30 chòm sao với chòm Cung Thủ trung tâm – phần sáng nhất của dải Ngân Hà.

Dải Ngân hà có từ bao giờ?

Các nhà thiên văn học định tuổi của các vật thể thiên văn theo nhiều cách trong đó phổ biến là so sánh hàm lượng phóng Uranium-238 (là đồng vị phổ biến nhất của urani có trong tự nhiên, chiếm khoảng 99,284% khối lượng Urani) hay Thorium-232 thu được so với hàm lượng phỏng đoán ban đầu. Một số ngôi sao trong Ngân Hà như CS 31082-001 là 12.5 ± 3 tỉ năm tuổi, BD +17° 3248 là 13.8 ± 4 tỉ năm.

Nhóm các nhà thiên văn bao gồm Luca Pasquini,Piercarlo Bonifacio, Sofia Randich, Daniele Galli và Raffaele G đã sử dụng phổ siêu tím để tính tuổi dải Ngân Hà năm 2004. Quang phổ siêu tím – nhìn thấy của kính viễn vọng cực lớn để đo lượng beryli trong hai ngôi sao thuộc tinh vân NGC 6397. Với kết quả có được, họ suy ra thời gian đã trôi qua giữa sự sinh ra đầu tiên của các ngôi sao trong toàn bộ dải Ngân Hà và sự sinh ra đầu tiên của các ngôi sao trong tinh vân này, từ 200 đến 300 triệu năm. Họ cộng khoảng thời gian này vào tuổi biểu kiến của các ngôi sao trong tinh vân là 13.400 ± 800 triệu năm. Tổng của nó là tuổi dự kiến của dải Ngân Hà: 13.600 ± 800 triệu năm.

Ngoài ra người ta cũng dựa theo các lý thuyết hiện hành về sự tiến hóa của sao để làm phương pháp tính tuổi. Quần thể tinh cầu là những thiên hà lâu đời nhất trong vũ trụ mà sao lùn trắng (ngôi sao có khối lượng bằng ½ Mặt trời và thể tích tương đương Trái Đất) là một trong những sao già nhất trong một thiên hà. Nếu ngôi sao lùn càng mờ thì tương đương tuổi càng lớn. Sao lùn trắng đang nguội dần sẽ tỏa nhiệt và ánh sáng. Dựa theo tính toán độ nguội của sao, so với nhiệt độ phỏng đoán ban đầu thì có thể ước tính tuổi của sao và của vũ trụ. Số tuổi dự kiến của dải Ngân hà dự kiến như trên.

Dải Ngân Hà được hình thành như thế nào?

Giả thuyết được phổ biến rộng rãi nhất hiện nay về sự hình thành Ngân Hà như sau: Thưở vũ trụ sơ khai, các đám khí gas Hydro và Heli trôi nổi khắp nơi. Một số đám khí đã kết hợp với nhau tạo nên những vùng đặc hơn so với vùng khác. Các phản ứng hợp hạch ( hay còn gọi là phản ứng tổng hợp hạt nhân hay phản ứng nhiệt hạch, trong vật lý học, là quá trình giữa 2 hạt nhân trở lên hợp lại với nhau để tạo nên một hạt nhân mới nặng hơn và phóng thích năng lượng hay hấp thụ năng lượng tùy vào khối lượng của hạt nhân tham gia) tạo ra những ngôi sao đầu tiên. Sau đó nhiều ngôi sao khác được tạo ra khi khí gas cô đặc lại. Những ngôi sao tương tác hấp dẫn lẫn nhau tạo thành cấu trúc cổ xưa nhất vũ trụ – quầng thể tinh cầu (cụm sao cầu, một tập hợp có hình cầu với các ngôi sao mà tập hợp này quay quanh tâm thiên hà như là một vệ tinh). Sau vài tỉ năm thì những ngôi sao có khối lượng lớn và tự quay nhanh ra đời.

Những ngôi sao mới ra đời thì các sao già bắt đầu lão hóa, xé bầu khí quyển hoặc tạo nên các vụ nổ siêu lân tinh, giải phóng lượng vật chất dồi vào vào lại phần đám khí gas ban đầu -> lại tạo nên những ngôi sao trẻ hơn có nguyên tố nặng hơn. Thành phần các đám khí gá cứ thế chưa thêm nhiều nguyên tố khác, mở rộng đến ngày nay. Quá trình này cứ kéo dài và lặp lại cho đến ngày nay, tạo nên những hành tinh như Trái Đất và hành tinh khác.

Các sao mới liên tục được tạo ra cùng với việc tự quay quanh trục khá nhanh nên khối lượng của cụm sao tiếp tục tăng lên nên hình dạng khối cầu bắt đầu phình ra, bẹp dần và có dạng đĩa như ngày nay (để bảo toàn momen động lượng). Những sao mới hình thành ở trên bề mặt đĩa tạo nên Ngân Hà mà chúng ta quan sát được như hiện nay.

Gần ½ lượng vật chất trong Ngân Hà được xác định đến từ các thiên hà khác. Hiện tại Ngân Hà được bồi đắp vật chất từ hai thiên hà vệ tinh gần nhất: Đám mây Magellanic lớn và Đám mây Magellanic nhỏ. Khối lượng sao, momen động lượng, thành phần kim loại….của Ngân Hà cho thấy nó chưa sáp nhập với thiên hà lớn nào trong khoảng 10 tỉ năm qua. So với những thiên hà xoắn ốc khác thường có sự sáp nhập của những thiên hà khác tạo thành nhưng Ngân Hà thì không nên điều này được xem là khá bất thường.

Theo một số nghiên cứu mới đây, người ta phân tích tốc độ sản sinh sao mới của Ngân Hà rất chậm, chủ yếu do cạn kiệt môi trường khí gas cần thiết. Ước tính trong khoảng 5 tỉ năm nữa, quá trình sản sinh này có thể dập tắt hoàn toàn cho dù thiên hà Tiên nữ và Ngân hà có va chạm hay không.Kích thước dải Ngân hà là bao nhiêu?

Trong nhóm địa phương thì Ngân hà là thiên hà lớn thứ nhì (Thiên Hà Tiên nữ lớn nhất). Ước lượng đường kính của Ngân Hà khoảng hơn 100,000 năm ánh sáng (30 kpc), và bề dày khoảng 1,000 năm ánh sáng (0.3 kpc). Bạn có thể hình dung, ví dụ là Hệ Mặt Trời như đồng xu thì dải Ngân hà tương đương với một lục địa lớn, siêu siêu khổng lồ. Các tua nhỏ bao quanh dải cũng được xem như một phần của Ngân Hà nên khi tính phần tua này vào thì đường kính tổng thể tăng lên thành 150,000–180,000 năm ánh sáng (46–55 kpc).Vì thế như tuổi thì khối lượng chính xác của Ngân hà vẫn chưa thể kết luận. Tùy theo các phương pháp đo hay số liệu sử dụng mà kết quả khác nhau. Dao động từ khoảng 5.8×1011 M☉ (khối lượng mặt trời) đến khoảng 7×1011 M☉, cho đến cận trên 8.5×1011 M☉ – tương đương một nửa Thiên hà Tiên Nữ.

Khối lượng chiếm nhiều nhất của Ngân Hà là vật chất tối – dạng vật chất vô hình bí ẩn tương hấp dẫn lên các vật thể thông thường. Tổng khối lượng các ngôi sao chứa trong Ngân Hà khoảng 4.6×1010 M☉ đến 6.43×1010 M☉. Ngoài ra còn khoảng 10-15% tổng khối lượng các ngôi sao là các đám khí gas vũ trụ (90% Hydro và 10% Heli theo khối lượng).

Bên trong dải Ngân Hà

Dải Ngân Hà được xác định chứa khoảng 200-400 tỉ ngôi sao với 100 tỉ hành tinh. Nhưng có một số ngôi sao khối lượng quá nhỏ lại nằm xa Mặt Trời hơn 300 năm ánh sáng nên việc xác định con số chính xác không dễ dàng. So với Thiên Hà Tiên Nữ cách khoáng 2,5 triệu năm ánh sáng thì có khoảng 1 nghìn tỷ sao, lớn hơn nhiều nên trong nhóm địa phương nó được xem là thiên hà lớn nhất.

Những ngôi sao tập trung chủ yếu phần lớn ở trung tâm Ngân Hà, trải dần ra ngoài rìa theo mật độ giảm dần, không có ranh giới rõ ràng giữa vùng trống và vùng có sao. Ra khỏi bán kính 40 nghìn năm ánh sáng thì mật độ sao giảm nhanh bất thường. Xung quanh đĩa thiên hà là quầng khí nóng phát sáng khổng lồ, tự di chuyển rất nha.

Cấu trúc dải Ngân Hà

Các nhà khoa học, thiên văn học dựa theo sự phân bố khối lượng bên trong xác định Ngân Hà thuộc loại Sbc theo phân loại Hubble, có các cánh tay xoắn ốc bao quanh. Đầu thập niên 90 thế kỷ XX thì các nhà thiên văn đặt nghi vấn Ngân Hà là thiên hà xoắn ốc chặn ngang (dạng thanh) chứ không phải là xoắn ốc đơn thuần. Đến năm 2005 giả thiết này được xác nhận khi người ta quan sát thu được từ kính viễn vọng Spitzer Space Telescope. Thanh chắn bắc qua trung tâm Ngân hà được quan sát lớn hơn nhiều so với giả định trước đó.

Trung tâm Ngân Hà

Trung tâm Ngân Hà cách Trái Đất khoảng 24 – 28.4 nghìn năm ánh sáng (7.4–8.7 kiloparsecs) theo hướng các chòm Xà Phu, Thiên Yết và chòm Cung Thủ, nơi sáng nhất của sông Ngân, và cũng là vị trí của Sagittarius A* (Sgr A) Hệ Mặt trời cách tâm Ngân hà khoảng 26.000 – 28.000 năm ánh sáng (8,0 – 8,6 kpc). Ở vị trí tâm quan sát được Sgr A – một nguồn phát vô tuyến thiên văn sáng và rất đậm đặc, gần biên giới của các chòm sao Nhân Mã và Thiên Yết. Giả thuyết của các nhà khoa học đây là hố đen siêu khối lượng, như các trung tâm những thiên hà khác, ước tính khối lượng khoảng 4,1-4,5 triệu lần Mặt Trời.

Thanh chắn ngang Ngân Hà vẫn là vấn đề nhiều tranh cãi. Theo giả thiết ước tính. Ước lượng một nửa chiều dài của thanh này sẽ trải dài từ Trái Đất đến tâm vào khoảng 1 to 5 kpc (3,000–16,000 ly), hợp với đường nối tâm tới Trái Đất khoảng 10-50 độ.

Năm 2010, hai khối cầu năng lượng X-ray/gamma bùng nổ ở 2 cực bắc và nam ở trung tâm. Đường kính mỗi khối cầu lên đến 25,000 năm ánh sáng.

Các cánh tay xoắn ốc của Ngân Hà

Xác định được từ trung tâm Ngân Hà có 4 nhánh xoắn ốc chính và ít nhất 2 nhánh nhỏ. Bạn có thể nhìn vào hình dưới đây để tưởng tượng.

Khoảnh cách từ Orion và nhánh Perseus khoảng 6.500 năm ánh sáng. Mỗi nhánh xoắn ốc miêu tả một đường xoắn logarit có độ dốc khoảng 12 độ.

Phần đĩa dải Ngân Hà bao quanh bởi các quầng sáng hình ô van của những ngôi sao già và các tinh vân. Đĩa chứa khí và bụi, bị mờ bởi sự quan sát trong một số các bước sóng còn các quầng sáng không bị mờ.

Những ngôi sao đang hoạt động mạnh chiếm nhiều chỗ trong đĩa (đặc biệt các nhánh xoắn ốc tiêu biểu cho các khu có mật độ cao) nhưng không có trong các quầng sáng. Nhóm các ngôi sao sinh ra bởi các đám mây phân tử cũng chủ yếu tìm thấy trong các đĩa.

Hệ Mặt trời trong dải Ngân Hà

Vị trí của Hệ Mặt trời trong dải Ngân hà là thuộc vùng định cư (vùng ở được quanh sao, vùng ở được, là vùng không gian bao quanh một ngôi sao và có khoảng cách đến ngôi sao đó một khoảng đủ lớn để tạo điều kiện cho những hành tinh có bề mặt nằm trong vùng này có thể duy trì nước ở trạng thái lỏng và đủ áp suất khí quyển. Nhờ đó, sự sống có khả năng phát triển được trên những hành tinh này). Hệ thuộc rìa trong nhánh Lạp Hộ, bên trong Đám mây liên tinh địa phương thuộc Bong bóng địa phương, và nằm trong Vành đai Gould, ở khoảng cách 26,4 ± 1,0 nghìn năm ánh sáng (8,09 ± 0,31 kpc) từ tâm thiên hà.

Mặt trời hiện cách 5-30 parsec (16-98 năm ánh sáng) từ mặt phẳng trung tâm của đĩa thiên hà. Khoảng cách giữa nhánh địa phương và nhánh cận ngoài, nhánh Perseus (Anh Tiên), là 2kpc (6,5 kly).

Một chu kỳ của Mặt Trời trên quỹ đạo quanh Ngân hà tính một năm, kéo dài 240 triệu năm. Giả thiết Mặt trời đã hoàn thành 18-20 vòng quỹ đạo và 1/1250 vòng kể từ khi xuất hiện loài người. Tốc độ quay của Hệ mặt trời quanh quỹ đạo Ngân Hà khoảng 220 km/s hay 0.073% tốc độ ánh sáng. Mặt trời di chuyển qua nhật quyển khoảng 84.000 km/h (52.000 mph). Với tốc độ này thì khoảng 1400 năm Mặt trời mới di chuyển được khoảng cách 1 năm ánh sáng. Hệ Mặt trời di chuyển trên mặt phẳng hoàng đạo, theo hướng chòm sao Thiên Yết.

Sơ lược các thiên hà bên cạnh Ngân Hà trong Nhóm địa Phương

Ngân Hà thuộc Nhóm địa Phương chứa trong Siêu đám Xử nữ (Siêu chòm thiên hà Virgo, Siêu đám Virgo, hay Siêu đám Địa phương). Siêu đám này chứa hơn 100 quần tụ thiên hà với đường kính 33 megaparsec (110 triệu năm ánh sáng) và là một trong hàng triệu siêu đám thiên hà trong vũ trụ quan sát được.

Ngân hà và Tiên nữ (lớn nhất nhóm) hợp thành một hệ đồng hành (Hệ đôi chỉ hai thiên thể gắn bó với nhau do tác động lực hấp dẫn lẫn nhau). Bên cạnh đó, Thiên Hà Tam Giác ( Messier 33) là thiên hà xoắn ốc không có cấu trúc thanh nganh tại trung tâm, có kích thước đứng lớn thứ 3.

Theo các quan sát mới đât thì Tiên Nữ và Ngân hà đang tiến lại gần nhau với vận tốc khoảng 100-140km/s. Dự đoán khoảng 3-4 tỉ năm nữa thì hai thiên hà sẽ va chạm và sáp nhập thành thiên hà elip (là một kiểu thiên hà có hình dạng ellipsoid, với đặc điểm trơn và có độ trắng không nổi bật. Chúng có hình dạng từ gần giống với hình cầu đến đĩa rất dẹt và chứa từ vài trăm triệu đến một nghìn tỷ sao.) Tuy nhiên thì các ngôi sao riêng rẽ trong mỗi thiên hà lại có xác suất ca chạm thấp do khoảng cách xa giữa chúng.

Một số thiên hà sao lùn trong nhóm địa phương quay quanh dải Ngân Hà như Đám mây Magellan lớn nhất có đường kính khoảng 20.000 năm ánh sáng. Nhỏ nhất là sao lùn Carina, sao lùn Draco và Sư Tử II chỉ có kích thước 500 năm ánh sáng. Các sao lùn khác quay quanh thiên hà của chúng ta là đám mây Magellan Nhỏ; sao lùn chính Canis; gần nhất là thiên hà sao lùn hình elip Sagittarius; sao lùn Tiểu Hùng Tinh; sao lùn Sculptor, sao lùn Sextans, sao lùn Fornax và Sư Tử I.

Hệ thống thiên hà vệ tinh của Ngân Hà gồm có thiên hà elip lùn Sagittarius, đám mây Magellan Nhỏ, Đám mây Magellan lớn, thiên hà lùn Đại Khuyển, thiên hà lùn Tiểu Hùng, thiên hà lùn Draco, thiên hà lùn Carina, thiên hà lùn Sextans, thiên hà lùn Sculptor, thiên hà lùn Fornax, Leo I, Leo II, và thiên hà lùn Đại Hùng. Thiên hà vệ tinh lớn nhất của Ngân Hà là Đám mây Magellan lớn.

Hệ thống thiên hà vệ tinh của Thiên hà Tiên Nữ gồm M32, M110, NGC 147, NGC 185, And I, And II, And III, And IV, And V, Pegasus dSph, thiên hà lùn Cassiopeia, And VIII, And IX, và And X.

Trên đây là những thông tin về dải Ngân Hà, hy vọng giúp các bạn khám phá thiên văn thêm hiểu rõ nhé.

Digiqole Ad

Related post

Leave a Reply

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *